Phần mềm là gì? Quy trình phát triển phần mềm từ A – Z

Phần mềm không chỉ có mặt trên máy tính mà còn xuất hiện ở khắp mọi nơi, từ chiếc điện thoại thông minh, laptop, tivi cho đến các thiết bị được sử dụng trong gia đình hay doanh nghiệp. Vậy phần mềm là gì? Quy trình để phát triển phần mềm như thế nào? Và xu hướng phát triển của công nghệ trong tương lai ra sao. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu thông qua bài viết này.

Phần mềm là gì?

Phần mềm là những tập hợp các hướng dẫn, lệnh và dữ liệu được viết bằng các ngôn ngữ lập trình, cho phép máy tính thực hiện các nhiệm vụ cụ thể. Hay nói cách khác, phần mềm là “não bộ” của máy tính, giúp máy hiểu và thực hiện những gì chúng ta yêu cầu.

* Ví dụ:

• Hệ điều hành: Windows, macOS, Linux (quản lý phần cứng và các ứng dụng khác).
• Ứng dụng: Microsoft Word, Adobe Photoshop, các trình duyệt web (giúp người dùng thực hiện các tác vụ cụ thể).
• Trò chơi: Liên Minh Huyền Thoại, Minecraft, PUBG (dùng để giải trí).

Phần mềm đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, tác động đến hầu hết mọi lĩnh vực. Dưới đây là một số lý do tại sao phần mềm lại quan trọng trong cuộc sống hiện nay:

• Tự động hóa công việc: Phần mềm giúp tự động hóa nhiều công việc lặp đi lặp lại, tiết kiệm thời gian và công sức cho con người.
• Tăng năng suất: Các phần mềm chuyên dụng giúp tăng hiệu quả làm việc trong nhiều lĩnh vực như kinh doanh, giáo dục, y tế…
• Kết nối con người: Mạng xã hội, email, các ứng dụng nhắn tin đều là những phần mềm giúp kết nối mọi người trên toàn cầu.
• Truy cập thông tin: Internet và các trình duyệt web cho phép chúng ta truy cập vào một lượng thông tin khổng lồ.
• Giải trí: Trò chơi, phim ảnh, âm nhạc đều được số hóa và phân phối thông qua các phần mềm.
• Đổi mới sáng tạo: Phần mềm là nền tảng cho sự phát triển của các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, học máy, blockchain…

Nhìn chung, phần mềm đóng vai trò quan trọng trong việc làm cho cuộc sống của chúng ta trở nên tiện lợi, hiệu quả và thú vị hơn. Sự phát triển không ngừng của công nghệ phần mềm sẽ tiếp tục mang lại nhiều thay đổi tích cực trong tương lai.

Lịch sử phát triển của phần mềm

Phần mềm xuất hiện với lịch sử là một hành trình dài, phản ánh sự tiến bộ vượt bậc của khoa học máy tính và công nghệ thông tin. Từ những ngày đầu chỉ tập trung vào các hệ thống cơ bản, phần mềm đã trở thành một yếu tố thiết yếu trong mọi lĩnh vực của cuộc sống. Chúng tôi sẽ tóm tắt các giai đoạn chính yếu với từng mốc thời gian cụ thể như sau:

1. Giai đoạn khởi đầu (1940-1950)

Phần mềm xuất hiện lần đầu vào những năm 1940 khi các máy tính đầu tiên được phát triển. Ban đầu, phần mềm chỉ là các chương trình viết bằng ngôn ngữ máy (mã nhị phân) để điều khiển hoạt động của phần cứng.

• Đặc điểm nổi bật: Chỉ phục vụ mục đích tính toán cơ bản.
• Nhân vật tiêu biểu: Alan Turing, người đề xuất ý tưởng về “cỗ máy Turing” – nền tảng của lập trình hiện đại.

2. Sự ra đời của ngôn ngữ lập trình (1950-1960)

Thời kỳ này chứng kiến sự ra đời của các ngôn ngữ lập trình bậc cao như FORTRAN (1957), COBOL (1959). Điều này giúp việc viết chương trình trở nên dễ dàng hơn và phần mềm được sử dụng trong các lĩnh vực như khoa học, kinh doanh.

3. Kỷ nguyên phần mềm hệ thống (1960-1980)

Trong những năm 1960, các hệ điều hành đầu tiên như UNIX xuất hiện, đặt nền móng cho sự phát triển của phần mềm hệ thống. Đây cũng là giai đoạn phần mềm được thương mại hóa với việc bán các chương trình như sản phẩm độc lập. Tiêu biểu nhất trong giai đoạn này chính là ý tưởng chia sẻ thời gian (time-sharing) và hệ điều hành đa nhiệm.

4. Sự phát triển của phần mềm ứng dụng (1980-1990)

Với sự phổ biến của máy tính cá nhân (PC) như IBM PC và Apple Macintosh, phần mềm ứng dụng bắt đầu bùng nổ. Các chương trình như Microsoft Office, Adobe Photoshop ra đời, đáp ứng nhu cầu cá nhân và doanh nghiệp.

5. Thời đại Internet và mã nguồn mở (1990-2000)

Internet thay đổi cách phần mềm được phát triển và phân phối. Phần mềm mã nguồn mở như Linux và Apache xuất hiện, cho phép cộng đồng đóng góp và phát triển. Đây cũng là thời điểm phần mềm web (web-based software) như trình duyệt Netscape nổi lên.

6. Phần mềm hiện đại (2000 đến nay)

Phần mềm ngày nay trở nên phức tạp và linh hoạt hơn, với các ứng dụng di động, phần mềm đám mây và trí tuệ nhân tạo (AI). Các nền tảng như Google, Microsoft, Amazon đã tạo nên hệ sinh thái phần mềm toàn cầu. Tiếp đến là xu hướng nổi bật với phần mềm dịch vụ (SaaS), AI, blockchain, và các công cụ phát triển nhanh (low-code, no-code).

Phần mềm phát triển từ những dòng mã lệnh đầu tiên cho đến những hệ thống phần mềm phức tạp như ngày nay. Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, phần mềm sẽ tiếp tục mang đến những đột phá mới và tạo ra những cơ hội mới cho nhân loại.

Phân loại các phần mềm hiện nay

Phần mềm được chia thành ba nhóm chính dựa trên mục đích sử dụng và tính năng: Phần mềm hệ thống, Phần mềm ứng dụng, và Phần mềm lập trình. Mỗi loại đóng vai trò khác nhau trong hệ thống máy tính và đáp ứng nhu cầu sử dụng cụ thể.

Phần mềm hệ thống

Phần mềm hệ thống là nền tảng cho tất cả các hoạt động của máy tính. Chúng quản lý phần cứng và cung cấp các dịch vụ cơ bản để các phần mềm ứng dụng có thể hoạt động. Có mấy loại phần mềm máy tính? Hãy cùng tham khảo ví dụ về phần mềm hệ thống được chúng tôi chia sẻ như sau: 

• Hệ điều hành (Operating System): Windows, macOS, Linux, Android.
• Phần mềm quản lý tệp: Windows Explorer, Finder (macOS).
• Chương trình quản lý thiết bị: Driver cho máy in, card đồ họa.

Phần mềm ứng dụng

Phần mềm ứng dụng được thiết kế với mục tiêu chính là để thực hiện các tác vụ cụ thể theo yêu cầu của người dùng từ công việc văn phòng đến giải trí, học tập. Nhìn chung, các phần mềm ứng dụng sẽ có những đặc điểm cụ thể như giao diện thân thiện, tập trung vào mục đích cụ thể và cập nhật thường xuyên để nâng cao trải nghiệm người dùng. 

Một số những phần mềm ứng dụng mà bạn có thể tham khảo như: 

• Phần mềm văn phòng: Microsoft Office (PowerPoint, Word, Excel,Outlook, Teams…), Google Workspace (Docs, Sheets, Gmail…), Zoom, Dropbox,… 
• Phần mềm diệt virus, mã độc: Windows Defender, BKAV, Bitdefender, Kaspersky Security Cloud, …
• Phần mềm trình phát âm nhạc, video: Windows Media Player, VLC, KMPlayer, JetAudio, Windows Photo, iTunes,…
• Phần mềm thiết kế đồ họa: CorelDraw, Adobe Illustrator, After Effects, Photoshop, Premiere, AutoCad, SKetchup…
• Phần mềm giải trí (game): Screamer Radio, GameLoop, LOL, Dota 2,…
• Phần mềm quản lý doanh nghiệp: ERP, CRM, SCM, Pipedrive…

Phần mềm lập trình

Phần mềm này được thiết kế để hỗ trợ các nhà phát triển trong việc tạo, kiểm tra, và quản lý mã nguồn của các ứng dụng và hệ thống. Tuy nhiên, đặc điểm của phần mềm này chính là chỉ dành cho người sử dụng có kiến thức lập trình, hỗ trợ viết mã, gỡ lỗi, triển khai chương trình và có tính linh hoạt, sử dụng với nhiều ngôn ngữ lập trình. 

*Ví dụ:

• Trình biên dịch (Compiler): GCC, Visual C++.
• Môi trường phát triển tích hợp (IDE): Visual Studio, IntelliJ IDEA.
• Trình chỉnh sửa mã nguồn: Sublime Text, VS Code.
• Công cụ kiểm thử phần mềm: Selenium, TestingWhiz, JUnit.

Mỗi loại phần mềm này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động của hệ thống máy tính và đáp ứng nhu cầu sử dụng khác nhau. Tiếp đến, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu thêm về một số những chức năng chính yếu của phần mềm đối với người dùng hiện nay.

07+ Chức năng chính của phần mềm

Nếu như bạn vẫn đang mơ hồ về những chức năng chính yếu của phần mềm thì hãy tham khảo ngay gợi ý bên dưới của chúng tôi như sau: 

Quản lý hệ thống máy tính

Phần mềm đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và điều phối các thành phần của hệ thống máy tính như CPU, RAM, ổ cứng, và các thiết bị ngoại vi. Hệ điều hành là ví dụ tiêu biểu, giúp tổ chức lưu trữ dữ liệu, quản lý tệp tin, và cung cấp giao diện cho người dùng tương tác với máy tính. Ngoài ra, phần mềm này còn đảm bảo tài nguyên hệ thống được phân bổ hiệu quả, hỗ trợ các ứng dụng hoạt động song song mà không gây xung đột. Chức năng này giúp máy tính vận hành mượt mà và ổn định.

Hỗ trợ tự động hóa công việc

Phần mềm giúp tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại, tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu suất làm việc. Ví dụ, Microsoft Excel có thể thực hiện tính toán phức tạp hoặc tạo báo cáo chỉ với vài thao tác đơn giản. Bên cạnh đó, các phần mềm quản lý dự án như Trello hỗ trợ theo dõi tiến độ công việc và phân công nhiệm vụ hiệu quả. Điều này không chỉ giảm thiểu sai sót mà còn giúp người dùng tập trung vào các nhiệm vụ quan trọng hơn.

Giao tiếp và kết nối

Phần mềm là cầu nối giữa con người và các thiết bị, hỗ trợ việc trao đổi thông tin dễ dàng hơn. Email, ứng dụng hội nghị trực tuyến như Zoom, hay các mạng xã hội đều là những công cụ phổ biến giúp duy trì liên lạc và hợp tác từ xa. Ngoài ra, các phần mềm này sử dụng giao thức truyền tải dữ liệu để đảm bảo thông tin được gửi đi an toàn và chính xác. Chức năng này trở nên đặc biệt quan trọng trong thời đại làm việc trực tuyến và kết nối toàn cầu.

Xử lý dữ liệu và phân tích

Phần mềm có thể thu thập, xử lý, và phân tích dữ liệu, sau đó đưa ra những kết quả hoặc dự đoán hữu ích. Ví dụ, các phần mềm như Tableau hoặc Google Analytics giúp doanh nghiệp hiểu rõ hơn về xu hướng thị trường và hành vi khách hàng thông qua các biểu đồ trực quan. Quá trình xử lý dữ liệu nhanh chóng và chính xác này giúp các tổ chức đưa ra quyết định dựa trên thông tin cụ thể, giảm thiểu rủi ro. Đây là yếu tố then chốt để tận dụng sức mạnh của dữ liệu lớn (big data).

Giải trí và tương tác

Phần mềm cung cấp các trải nghiệm giải trí đa dạng, từ xem phim, nghe nhạc đến chơi trò chơi. Ví dụ, Netflix mang đến hàng ngàn bộ phim và chương trình truyền hình theo yêu cầu, trong khi Spotify cung cấp danh sách nhạc cá nhân hóa. Ngoài ra, các phần mềm chỉnh sửa như Adobe Premiere Pro cho phép người dùng sáng tạo nội dung đa phương tiện một cách chuyên nghiệp. Những tính năng này giúp phần mềm không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí mà còn hỗ trợ sự sáng tạo và tương tác đa chiều.

Hỗ trợ phát triển và sáng tạo

Phần mềm lập trình và sáng tạo nội dung là công cụ đắc lực dành cho các nhà phát triển và nghệ sĩ. Visual Studio hỗ trợ lập trình viên viết, kiểm thử, và triển khai ứng dụng, trong khi Adobe Illustrator giúp tạo ra các thiết kế đồ họa đẹp mắt. Các công cụ này thường tích hợp nhiều tính năng như gợi ý mã nguồn, thư viện mẫu, và giao diện thân thiện để tăng tốc quá trình làm việc. Nhờ vậy, người dùng có thể hiện thực hóa ý tưởng một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Bảo mật và bảo vệ dữ liệu

Phần mềm bảo mật giúp bảo vệ hệ thống và dữ liệu khỏi các mối đe dọa như virus, mã độc, và hacker. Ví dụ, các phần mềm như Kaspersky hoặc Norton không chỉ quét và loại bỏ mã độc mà còn cung cấp tính năng mã hóa để bảo vệ thông tin nhạy cảm. Ngoài ra, nhiều phần mềm còn tích hợp hệ thống tường lửa hoặc bảo vệ chống lại các cuộc tấn công mạng. Đây là lớp bảo vệ thiết yếu để đảm bảo an toàn thông tin trong môi trường số.

Do đó, bạn có thể thấy rằng phần mềm đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống hiện đại, từ công việc, học tập đến giải trí. Chúng giúp chúng ta làm việc hiệu quả hơn, kết nối với mọi người và khám phá thế giới xung quanh dễ dàng hơn.

Quy trình 06+ bước phát triển phần mềm chi tiết nhất

Quy trình phát triển phần mềm (SDLC – Software Development Life Cycle) là một tập hợp các hoạt động được triển khai lần lượt theo một thứ tự nhất định để xây dựng và cung cấp một sản phẩm phần mềm đáp ứng các yêu cầu về kỹ thuật và phục vụ cho việc kinh doanh. Do đó, nếu bạn đang tìm hiểu để phát triển một phần mềm cho mình thì có thể tham khảo các bước thực hiện như sau: 

Bước 1: Phân tích và lập kế hoạch

Mục tiêu chính yếu của giai đoạn này chính là thu thập và phân tích các yêu cầu từ khách hàng hoặc các bên liên quan từ đó lên kế hoạch triển khai phần mềm chi tiết. Do đó, ở bước này bạn cần lưu ý thực hiện với một số những công việc cụ thể như:

• Xác định yêu cầu: Thu thập và phân tích kỹ lưỡng các yêu cầu từ khách hàng, người dùng cuối và các bên liên quan.
• Lập kế hoạch dự án: Xây dựng kế hoạch dự án chi tiết, bao gồm mục tiêu, phạm vi, nguồn lực, thời gian và ngân sách.
• Phân tích khả thi: Đánh giá mức độ khả thi của dự án tập trung chủ yếu về mặt kỹ thuật, tài chính và thời gian.

Sau khi hoàn thành xong bước này, bạn cần phải có một bản kế hoạch chi tiết về cách thức triển khai phần mềm với đầy đủ các thông tin như thời gian, nguồn lực, mục tiêu…

Bước 2: Thiết kế

Tiếp đến là bước thiết kế, trong giai đoạn này bạn cần tập trung vào việc lên kế hoạch cho cấu trúc phần mềm, đảm bảo nó có thể đáp ứng các yêu cầu đã xác định. Ở bước này, bạn cần phải triển khai thiết kế các phần quan trọng như: 

• Thiết kế kiến trúc: Xây dựng cấu trúc tổng thể của hệ thống phần mềm, bao gồm các thành phần chính và mối quan hệ giữa chúng.
• Thiết kế giao diện người dùng (UI): Thiết kế giao diện trực quan, dễ sử dụng và thân thiện với người dùng.
• Thiết kế cơ sở dữ liệu: Thiết kế cấu trúc cơ sở dữ liệu để lưu trữ dữ liệu một cách hiệu quả.

Kết quả nhận được sau khi triển khai xong bước thiết kế chính là sơ đồ kiến trúc phần mềm, wireframe UI/UX, và tài liệu thiết kế chi tiết. Sau đó, bạn cần tiếp tục chuyển sang bước tiếp theo chính là phát triển hay còn gọi lập trình.

Bước 3: Lập trình

Giai đoạn này các lập trình viên sẽ viết mã nguồn để xây dựng phần mềm theo tài liệu thiết kế ở bước 2. Khi đó, bạn cần lưu ý triển khai một số những đầu mục quan trọng như:

• Viết mã: Lập trình viên viết mã nguồn dựa trên thiết kế đã được phê duyệt.
• Tích hợp: Kết hợp các module mã nguồn thành một hệ thống hoàn chỉnh.
• Xây dựng: Chuyển đổi mã nguồn thành sản phẩm phần mềm có thể chạy được

Sau bước này, bạn đã có một sản phẩm phần mềm hoạt động cơ bản theo thiết kế dự định ban đầu.

Bước 4: Kiểm thử

Đây là bước quan trọng trong quy trình phát triển phẩm mềm, bởi lẽ giai đoạn kiểm thử nhằm phát hiện lỗi và đảm bảo phần mềm hoạt động chính xác, an toàn, và hiệu quả trước khi đưa vào sử dụng. Ở bước này, bạn cần tiến hành kiểm thử các mục như:

• Kiểm thử đơn vị: Kiểm tra từng module mã nguồn riêng lẻ.
• Kiểm thử tích hợp: Kiểm tra khả năng và sự tương tác giữa các module.
• Kiểm thử hệ thống: Kiểm tra toàn bộ hệ thống của phần mềm được thiết lập.
• Kiểm thử chấp nhận: Kiểm tra xem phần mềm đã đáp ứng được các yêu cầu của khách hàng hay chưa.

Bước 5: Triển khai

Sau khi kiểm thử thành công, phần mềm được triển khai để khách hàng hoặc người dùng sử dụng. Việc mà bạn cần làm ở bước này bao gồm:

• Cài đặt phần mềm lên máy chủ hoặc phát hành bản cài đặt cho người dùng.
• Hướng dẫn sử dụng hoặc cung cấp tài liệu hỗ trợ.
• Đảm bảo phần mềm có thể hoạt động tốt nhất trong môi trường ứng dụng thực tế.

Bước 6: Bảo trì

Giai đoạn bảo trì đảm bảo phần mềm luôn hoạt động ổn định, được cập nhật và sửa lỗi kịp thời. Nhiệm vụ chính của bước này sẽ là:

• Sửa lỗi: Khắc phục nhanh chóng các lỗi phát sinh trong suốt quá trình sử dụng.
• Nâng cấp: Cập nhật phần mềm để thêm các tính năng mới hoặc cải thiện hiệu năng.
• Hỗ trợ người dùng: Cung cấp các thông tin cần thiết và hỗ trợ kỹ thuật cho người dùng thường xuyên.

Bên cạnh quy trình theo mô hình Waterfall được chúng tôi chia sẻ trên đây, bạn có thể tham khảo thêm một số những mô hình phát triển phần mềm phổ biến như mô hình xoắn ốc (Spiral) – Kết hợp giữa phát triển và kiểm thử, cho phép điều chỉnh dự án dựa trên kết quả của từng vòng lặp. Mô hình Agile – Nhấn mạnh sự linh hoạt, thích ứng với thay đổi và giao hàng thường xuyên.

*Lưu ý: Quy trình phát triển phần mềm có thể thay đổi tùy thuộc vào từng dự án và tổ chức. Việc lựa chọn mô hình và phương pháp phát triển phù hợp là rất quan trọng để đảm bảo thành công của dự án.

So sánh phần mềm trả phí và phần mềm miễn phí

Rất nhiều người dùng hiện nay vẫn chưa phân biệt được sự khác nhau giữa phần mềm trả phí và miễn phí. Chính vì vậy chúng tôi sẽ chia sẻ với bạn một bảng so sánh tổng quan nhất như sau:

Dựa vào bảng so sánh trên đây, có thể thấy rằng phần mềm có bản quyền ở phiên bản trả phí và miễn phí sẽ có những ưu và nhược điểm riêng biệt. Cụ thể như sau:

• Phần mềm trả phí: Ư điểm khi sử dụng phần mềm này chính là tích hợp đầy đủ các tính năng từ cơ bản đến nâng cao, dịch vụ hỗ trợ kỹ thuật nhanh chóng, bảo mật an toàn và thường xuyên cập nhật. Tuy nhiên, phần mềm này sẽ có nhược điểm liên quan đến chi phí đầu tư và một số tính năng bị giới hạn nếu không trả thêm phí.
• Phần mềm miễn phí: Ưu điểm của phần mềm này chính là tiết kiệm chi phí, dễ dàng tiếp cận bằng cách tải về và sử dụng tức thì. Bên cạnh đó, nhược điểm của phần mềm này chính là hạn chế tính năng, bảo mật thấp và có chứa quảng cáo.

Như vậy, nếu bạn đang tìm kiếm một phần mềm ổn định, bảo mật và có đầy đủ các tính năng hỗ trợ thì phần mềm trả phí sẽ là sự lựa chọn phù hợp. Ngược lại, phần mềm miễn phí sẽ phù hợp hơn với người dùng giới hạn về chi phí, sử dụng với mục đích cá nhân cơ bản hoặc muốn thử nghiệm trước khi tiến hành mua bản trả phí.

Các mô hình cấp phép và phân phối phần mềm

Mô hình cấp phép và phân phối phần mềm là những quy định về cách thức mà phần mềm được sử dụng, sao chép, phân phối và sửa đổi. Việc lựa chọn mô hình phù hợp sẽ ảnh hưởng đến cách người dùng tương tác với phần mềm, quyền lợi của nhà phát triển và cách phần mềm được phát triển.

Mô hình cấp phép phần mềm

Hiện nay, một số những mô hình cấp phép phần mềm phổ biến nhất đang được áp dụng điển hình như:

• Phần mềm thương mại (Commercial Software): Người dùng phải trả phí để sở hữu hoặc sử dụng phần mềm. Nhà cung cấp giữ quyền sở hữu mã nguồn và kiểm soát phân phối. Ví dụ: Microsoft Office, Google Workspace, Adobe Photoshop…
• Phần mềm mã nguồn mở (Open Source Software): Người dùng có quyền truy cập mã nguồn để sửa đổi, tùy chỉnh và phân phối lại. Thường miễn phí nhưng có thể yêu cầu phí hỗ trợ hoặc dịch vụ bổ sung. Ví dụ: Apache HTTP Server, Linux,…
• Phần mềm miễn phí (Freeware): Người dùng có thể sử dụng mà không mất phí, nhưng không được chỉnh sửa mã nguồn. Thường đi kèm giới hạn chức năng hoặc quảng cáo. Ví dụ: Google Chrome, Zoom (phiên bản miễn phí).
• Phần mềm chia sẻ (Shareware): Cho phép người dùng dùng thử trước khi mua phiên bản đầy đủ. Thời gian sử dụng thử hoặc tính năng bị giới hạn. Ví dụ: WinRAR, phần mềm diệt virus (bản dùng thử).
• Phần mềm độc quyền (Proprietary Software): Người dùng chỉ có quyền sử dụng theo các điều khoản trong hợp đồng và mã nguồn không được tiết lộ. Ví dụ: macOS, Windows.
• Phần mềm công cộng (Public Domain Software): Phần mềm không còn bảo vệ bởi bản quyền và được sử dụng tự do, không có giới hạn về chỉnh sửa, phân phối. Ví dụ: SQLite, phần mềm cũ đã hết hạn bản quyền.

Mô hình phân phối phần mềm

Bên cạnh mô hình cấp phép còn có một số những mô hình phân phối phần mềm đến tay người dùng cuối. Do đó, bạn cần biết những mô hình này để xác định được chính xác những đối tác, đại lý và nhà cung cấp uy tín phần mềm bản quyền:

• Phân phối trực tiếp: Nhà phát triển bán phần mềm trực tiếp cho người dùng.
• Phân phối qua nhà phân phối: Sử dụng các nhà phân phối để đưa sản phẩm đến với người dùng.
• Phân phối qua cửa hàng ứng dụng: Phân phối qua các chợ ứng dụng như App Store, Google Play.
• Phân phối trực tuyến: Phân phối qua website hoặc các nền tảng tải xuống.

Giấy phép mã nguồn mở phổ biến

Giấy phép mã nguồn mở là một loại giấy phép đặc biệt cho phép bạn tự do sử dụng, sao chép, sửa đổi và phân phối phần mềm. Điều này có nghĩa là bất kỳ ai cũng có thể xem, thay đổi và cải tiến mã nguồn của phần mềm đó, và sau đó chia sẻ những thay đổi đó với cộng đồng. Mỗi giấy phép mã nguồn mở có những quy định khác nhau về cách sử dụng, sửa đổi và phân phối phần mềm. Dưới đây là một số loại giấy phép mở mã nguồn phổ biến mà bạn nên biết:

• GPL (GNU General Public License): Đây là một trong những giấy phép mã nguồn mở phổ biến nhất. Nếu bạn sửa đổi phần mềm được cấp phép theo GPL, bạn cũng phải phát hành bản sửa đổi của mình dưới cùng một giấy phép.
• MIT License: Giấy phép này cho phép tự do sử dụng, sửa đổi và phân phối phần mềm, miễn là bạn giữ nguyên bản quyền.
• Apache License: Giấy phép này cũng rất linh hoạt, cho phép sử dụng phần mềm trong các dự án thương mại.
• BSD License: Có nhiều biến thể của BSD License, nhưng chung quy đều cho phép tự do sử dụng, sửa đổi và phân phối phần mềm.

Việc lựa chọn mô hình cấp phép và phân phối phần mềm phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mục tiêu kinh doanh, đối tượng khách hàng, tính chất và chiến lược phát triển. Chính vì vậy, việc hiểu rõ về những yếu tố này sẽ giúp bạn lựa chọn được giải pháp phù hợp nhất cho sản phẩm của mình và đáp ứng nhu cầu của người dùng.

03 Xu hướng phát triển trong ngành phần mềm

Ngành công nghiệp phần mềm đang phát triển nhanh chóng với những xu hướng đổi mới quan trọng, trong đó nổi bật là các ứng dụng trên nền tảng đám mây, phát triển ứng dụng di động, và tích hợp trí tuệ nhân tạo. Dưới đây là phân tích chi tiết từng xu hướng:

Ứng dụng trên nền tảng đám mây

Các ứng dụng trên nền tảng đám mây cho phép người dùng truy cập dữ liệu và dịch vụ từ mọi nơi, chỉ cần kết nối internet. Phần mềm không còn giới hạn trong một thiết bị cụ thể mà được lưu trữ và chạy trên các máy chủ từ xa. Lợi ích của xu hướng này chính là tiết kiệm chi phí, linh hoạt và truy cập mọi lúc, mọi nơi. 

*Ví dụ: 

• Google Workspace: Bộ ứng dụng văn phòng (Docs, Sheets, Slides) được lưu trữ và truy cập trực tuyến.
• Microsoft 365: Tích hợp bộ công cụ văn phòng Word, Excel, PowerPoint, Team, Outlook, OneDrive…
• Dropbox: Dịch vụ lưu trữ dữ liệu trên đám mây, cho phép người dùng truy cập và chia sẻ file từ bất kỳ thiết bị nào.
• Netflix: Dịch vụ xem phim trực tuyến, tất cả phim được lưu trữ trên các máy chủ của Netflix và phát trực tiếp đến người dùng.

Bên cạnh xu hướng ứng dụng phần mềm trên nền tảng đám mây thì đi kèm với đó chính là các xu hướng phát triển điển hình như: Serverless Computing tập trung vào việc tối ưu hóa tài nguyên bằng cách loại bỏ nhu cầu quản lý máy chủ vật lý và Hybrid Cloud kết hợp giữa đám mây công cộng và đám mây riêng để tận dụng cả hai lợi thế.

Phát triển ứng dụng di động

Với sự phổ biến của điện thoại thông minh, phát triển ứng dụng di động đã trở thành trọng tâm của ngành công nghiệp phần mềm. Các ứng dụng không chỉ phục vụ cá nhân mà còn đóng vai trò quan trọng trong kinh doanh và thương mại điện tử.

*Ví dụ:

• Ứng dụng gọi xe: Grab, Uber
• Mạng xã hội: Facebook, Tiktok, Lotus, Instagram
• Mua sắm trực tuyến: Tiki, Shopee, Lazada…
• Ngân hàng di động: Các ứng dụng ngân hàng cho phép người dùng thực hiện giao dịch, chuyển tiền, thanh toán hóa đơn.

Ngoài xu hướng phát triển phần mềm ứng dụng di động kết hợp với đó là 02 xu hướng phụ:

• Cross-Platform Development: Sử dụng các công cụ như Flutter hoặc React Native để phát triển một lần và triển khai trên cả iOS và Android. 

• Progressive Web Apps (PWAs): Kết hợp giữa tính năng của ứng dụng di động và trang web, mang lại trải nghiệm như app nhưng không cần cài đặt.

Tích hợp trí tuệ nhân tạo

Trí tuệ nhân tạo (AI) được tích hợp vào các phần mềm để tăng cường khả năng xử lý tự động và đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu. AI không chỉ giới hạn trong các ứng dụng chuyên ngành mà còn mở rộng ra lĩnh vực tiêu dùng thông thường. Khi đó, lợi ích khi sử dụng giải pháp này chính là cải thiện hiệu quả làm việc thông qua động hóa, cung cấp dữ liệu chuyên sâu và nâng cao trải nghiệm khách hàng.

*Ví dụ: 

• Trợ lý ảo: Siri, Google Assistant, Alexa, Germini, Copilot, Chat GPT…
• Xe tự lái: Các hệ thống lái xe tự động sử dụng AI để nhận biết môi trường và đưa ra quyết định.
• Marketing: AI được sử dụng để phân tích hành vi người dùng và đưa ra các đề xuất sản phẩm phù hợp.
• Y tế: AI được sử dụng để chẩn đoán bệnh, phát hiện sớm ung thư.

Lời kết

Phần mềm đóng vai trò trung tâm trong công nghệ, điều khiển các hệ thống phần cứng và cung cấp các giải pháp thông minh cho mọi lĩnh vực, từ tự động hóa đến phân tích dữ liệu. Trong tương lai, phần mềm sẽ ngày càng thông minh hơn nhờ sự phát triển của trí tuệ nhân tạo, kết nối mọi thứ với nhau thông qua Internet of Things và được bảo mật chặt chẽ hơn. Các xu hướng như blockchain, 5G và thực tế ảo cũng sẽ mở ra những cơ hội mới cho ngành phát triển phần mềm.

Hy vọng, thông qua bài viết này của HVN, người dùng đã hiểu rõ được về phần mềm là gì? Và trong quá trình tìm hiểu thông tin, nếu bạn cần chúng tôi hỗ trợ bất cứ vấn đề nào liên quan đến chủ đề này vui lòng liên hệ đến HVN Group qua:

• Fanpage: HVN Group
• Hotline: 024.9999.7777